Harry Mulisch - Zamach

Harry Mulisch żyjący w latach 1927-2010 był holenderskim pisarzem, uznawanym za jednego z najważniejszych w współczesnej literaturze niderlandzkiej. Do najwybitniejszych dzieł jego pióra zaliczamy: Odkrycie nieba, Czarne światło, Dwie kobiety. W związku z tym, iż wpadła w moje ręce książka, która dała mu wielki rozgłos i stała się światowym bestsellerem, chciałbym nadmienić kilka zdań o niej. Mowa tutaj o powieści Zamach. Na podstawie owego utworu nakręcono film o tytule Atak (1986), który został nagrodzony Oskarem.

Autor opisuje historię Antoniego Steenwijka, która obejmuje lata 1945-1981. Owa historia mówi o wydarzeniu, które miało miejsce podczas II Wojny Światowej w Holandii w Haarlemie oraz skutkach owego zajścia dla głównego bohatera. W 1945 r. na terenie wyżej wskazanego państwa zostaje zamordowany kolaborant, w wyniku czego rodzina Antoniego Steenwijka zostaje zabita przez hitlerowców w ramach odwetu za to wydarzenie, a główny bohater zostaje ocalony trafiając na posterunek władz reżimu nazistowskiego. Następnie zostaje oddany w ręce swojego wuja, który zamieszkiwał w Amsterdamie. Antoni stara poukładać sobie życie po wojnie, jednakże traumatyczne przeżycie, co jakiś czas odzywa się i powoduje wpływ na jego psychikę. Czytelnik z rozdziału na rozdział poznaje kulisy utraty rodziny przez Antoniego. Mulisch pieczołowicie nakreśla motywy działania różnych ludzi związanych z feralnym wydarzeniem oraz sam wpływ poznawania owych faktów na psychikę Antoniego. Co interesujące holenderski pisarz zaznacza, że tak skrajne zdarzenia jak morderstwa ludzi cywilnych przez nazistów miały miejsce generalnie na terenie Polski i Rosji, natomiast na zachodzie stanowiły one rzadkość. Owy obraz Wermachtu może dziwić trochę czytelnika mającego wiedze historyczną. Z innej strony należy zaznaczyć, że naziści znacznie lepiej obchodzili się z ludnością zamieszkująca w państwach zachodnich niż tych mieszkających w Europie Środkowo-Wschodniej i Wschodniej. Przykładowo za ukrywanie Żydów na terenie państwa polskiego groziła kara śmierci, natomiast na zachodzie nie było kary śmierci za to wykroczenie. Idąc dalej los Żydów z Europy Środkowej i Wschodniej był znaczenie gorszy, bowiem większość z nich była systematycznie pierwotnie zamykana w gettach, a następnie systematycznie eksterminowana. Żydzi zachodni mieli lepszą sytuację i nie byli masowo wywożeni do obozów koncentracyjnych. Mulisch na ramach książki prezentuje również swój kurs polityczny skierowany na kierunek lewy oraz opisuje strajki jakie miały miejsce w Holandii w związku z zbrojeniami atomowymi państw oraz negatywny stosunek do wojny w Wietnamie.

Książkę czyta się dość przyjemnie i wciąga, aczkolwiek nie jest to bardzo porywający styl, gdzie czytelnik pochłonięty jest lekturą w celu stopniowego poznawania faktów. Jest to klasyczna powieść psychologiczna będąca opisem wpływu traumatycznego zdarzenia na życie młodego człowieka, który próbuje się odnaleźć.