Kryzys sueski 1956 r.
Jednym z pierwszych konfliktów zbrojnych, jaki
miał miejsce w latach 1956-1985 pomiędzy Izraelem, a krajami arabskimi był
kryzys sueski, który powstał w 1956 r.
Sytuacja na Bliskim Wschodzie uległa
znacznemu pogorszeniu w 1956 r. W 1951 r. parlament egipski po okresie gwałtownych demonstracji ludowych
wypowiedział układ z 1936 r., który mówił o okupowaniu przez wojska brytyjskie
tegoż państwa. Początkowo Wielka Brytania nie uznała tej uchwały i siłą
okupowała strefę Kanału Sueskiego, w wyniku czego wojska brytyjskie były
traktowane jako okupant i zwalczano je przez partyzantkę sueską. Ostatecznie w
czerwcu 1956 r. Brytyjczycy opuścili terytorium Egiptu.[1] Owe
wydarzenie zbiegło się z objęciem przez Gamala Adela Nasera stanowiska głowy
państwa i premiera tegoż państwa. W wyniku polityki Nasera Kanał Sueski został
zablokowany dla statków płynących do i z Izraela. W odwecie Stany Zjednoczone,
Wielka Brytania i Międzynarodowy Bank Rozwoju cofnął obiecaną pożyczkę dla
Egiptu na budowę Tamy Asuańskiej. Ripostą Nasera był dekret z 26 lipca o
nacjonalizacji kanału i wprowadzeniu bardzo wysokich opłat za jego korzystanie,
tłumacząc te posuniecie koniecznością uzyskania środków na budowę Tamy. W
konsekwencji opłaty te całkowicie zablokowały ruch przez kanał. Blokada ta
uderzyła bezpośrednio w Wielką Brytanie i Izrael. Trzy państwa: W. Brytania,
Francja i Izrael w wyniku tajnych narad przedstawicieli rządu tychże państw
mające miejsce 24 października 1956 r. w Serves pod Paryżem podpisano tajne
postanowienie o skoordynowanym ataku na Egipt. Zgodnie z porozumieniem Izrael
miał dokonać inwazji na Półwysep Synaj, co miało dostarczyć krajom europejskim
sposobności do obrony żeglugi na Kanale Sueskim oraz wystąpienia jako rozjemcy.
Francja miała bronić państwa Izrael przed atakami nieprzyjaciela z morza i
powietrza. Układ z Serves zapewniał również dostarczenie broni Izraelitom. [2] Cały
plan otrzymał kryptonim „Operacja Muszkieter".
Premier Izraela Ben Gurion postanowił ze względu na nie ufność do
Brytyjczyków, na których spoczywał główny ciężar działań militarnych ograniczyć
pierwsza fazę działań operacji „Kadesz” do wysadzenia desantu
spadochronowego na Przełęczy Mitla, aby odczekać na reakcje Egiptu, sojuszników
europejskich oraz na światową opinię publiczną. Postanowienie to miało
zabezpieczyć władze izraelskie, gdyby Francja i W. Brytania wycofały się z
swych zobowiązań. Rząd izraelski mógłby wycofać swe wojska, oznajmiając że
przeprowadzał jednodniową akcję przeciwko bazom fedajnów.[3]
25 października 1956 r. powstała arabska
koalicja w skład, której wchodziły takie państwa jak: Egipt, Jordania i Syria.
Owe państwa powołały wspólne dowództwo wojskowe. W wyniku takowego obrotu
sprawy Izrael czując grożące niebezpieczeństwo postanowił uprzedzić wojska
arabskie i jako pierwszy zaatakować Egipt.[4]
29 października 1956
r. o godzinie 17.00 Izrael rozpoczął operację „Kadesz"
wkraczając na Półwysep Synaj.[5] Dowódcą
wojsk izraelskich był Moshe Dayan natomiast
egipskich Gamal Abdel Nasser.
Izraelczycy wysadzili desant spadochronowy na Przełęczy Mitla (315km od
granic Izraela i 45 km
od Kanału Sueskiego), podczas gdy pozostała część 202 Brygady Spadochronowej
rozpoczęła marsz na pomoc kolegom. Egipt zorientował się w niebezpieczeństwie
późnym wieczorem po czym nocą zaczął przerzucać swe wojska na wschodnia część
Kanału. W tym samym czasie Egipt natychmiast wezwał Syrię
i Jordanię, aby uderzyły na Izrael ( nawoływania te pozostały bez odpowiedzi). 30
października główne walki miały miejsce na przedpolach Abu Ageila, gdzie aż do
1 listopada Egipcjanie stawiali tu zacięty opór. Tegoż również dnia nacierające
wojska izraelskie zdobyły miejscowość al-Kusseima.[6]
W toku prowadzonych akcji zbrojnych, 30
października 1956 r. Francja i Wielka Brytania wystosowały ultimatum, w którym
domagały się od Egiptu i Izraela wstrzymania walk i wycofania wojsk na odległość 10 mil od obu brzegów Kanału Sueskiego. Egipt odrzucił ultimatum,
natomiast Izrael przyjął ultimatum i
rozpoczął wdrążanie w życie nakazu wyżej wymienionych państw europejskich.
31 października lotnictwo alianckie w ciągu dwóch dni w wyniku bombardowań
obiektów wojskowych Egiptu zniszczyło doszczętnie lotnictwo tegoż państwa. W
wyniku takiego obrotu sprawy prezydent Naser w nocy zarządził odwrót wojsk z
Synaju i koncentrację w rejonie Aleksandrii i Portu Saidu. Jedynie garnizon w
Szarm al-Szejk pozostał na dotychczasowej pozycji.[7]
1 listopada 1956 r. wojska Izraelskie zajęły Abu Ageila i tego samego dnia znaleźli się 20 km od Ismailii. 202 Brygada Spadochronowa sforsowała Przełęcz Mitla.
2
listopada 1956 r. pierwsze izraelskie oddziały doszły w
pobliże Kanału Sueskiego w
okolice miejscowości al-Kantra. W szybkim tempie zajęta została także Strefa Gazy.
Już
od 30 października 1956 r. Rada Bezpieczeństwa wzywała do natychmiastowego
przerwania działań militarnych oraz wycofania się wojsk izraelskich z
okupowanych terytoriów.[8]
2 listopada Zgromadzenie
Ogólne ONZ przegłosowało amerykańską rezolucję wzywającą do
bezwarunkowego zawieszenia broni, wycofania swych wojsk i otwarcia Kanału Sueskiego dla powszechnej żeglugi. Izrael wystąpił z prośbą do Zgromadzenia Ogólne ONZ
o sprecyzowania treści rezolucji na prośbę Francji i Wielkiej Brytanii. Było to granie na zwłokę, z
którego korzystały europejskie mocarstwa przygotowujące swe armie do lądowania
w Egipcie, a konkretnie w Porcie Saiudzie.[9]
3
listopada armia izraelska wykonała zwrot na południe kierując się w kierunku
Szarm al-Szejk wzdłuż wybrzeża Zatoki Sueskiej. Wyżej wymienione miasto zostało
zdobyte 5 listopada.
5 listopada 1956
r. sprzymierzone wojska brytyjsko-francuskie rozpoczęły desant powietrzny i
morski na Port Said i Port Faud.[10]
Prawie bez walki 30 tys. alianckich komandosów zajęło 20-milową strefę Kanału
Sueskiego wraz z portami Said i Suez. Wojska egipskie przed utratą kontroli nad
Kanałem Sueskim zdołały zatopić 40 zablokowanych w Kanale okrętów, co
przyczyniło się do zablokowania aż do 1957 r. całkowicie ruch. W dniu 6
listopada silna presja światowa zmusiła wojska alianckie do wycofania się z
działań zbrojnych przeciwko Egiptowi.[11]
Nastąpił koniec wojny sueskiej.
Podsumowując działania wojenne Egipt pod
względem militarnym doznał dotkliwej porażki tracąc w walkach przeciwko
sąsiadowi 1 tys. zabitych, 6 tys. rannych i 6 tys. wziętych do niewoli, w
wyniku działań wojennych z wojskami brytyjsko-francuskimi - 650 zabitych, 900
rannych, 185 wziętych do niewoli. Lotnictwo egipskie zostało totalnie
zniszczone, w wyniku czego przestało istnieć, natomiast Izrael stracił raptem
15 samolotów.[12]
Na
płaszczyźnie politycznej Egipt wyszedł z wojny ogromną ręką w przeciwieństwie
do państw europejskich. Udział Francji i Wielkiej Brytanii w tej wojnie był
kompromitacją polityczną. Egipt miał po swojej stronie państwa trzeciego świata
oraz Związek Radziecki. Radziecka nota skierowana do W. Brytanii i Francji z 7
listopada, w której poinformowano, że ZSRR wystąpi po stronie Egiptu,
przyczyniła się do wstrzymania działań militarnych. Istotne było też to, że
miała miejsce zbieżność stanowisk Stanów
Zjednoczonych z ZSRR. USA nie chciały
wchodzić w konflikt z Związkiem Radzieckim, a jednocześnie porażka państw
europejskich była im na rękę, ponieważ Stany Zjednoczone dążyły do rozszerzenia
swoich wpływów na Bliskim Wschodzie pośród państw arabskich.[13]
Wielka Brytania i Francja wycofały swe wojska z terytoriów Egiptu 22 grudnia
1956 r.
W marcu 1957 r. wojska izraelskie opuściły Gazę i Szarm al-Szejk, w zamian za obsadzenie na granicy z Egiptem sił pokojowych ONZ. Izrael otrzymał również zapewnienie ze strony szesnastu państw, że będą one stały na straży swobody żeglugi w cieśninach Morza Czerwonego. [14]
[1] J. Piotrowski, Spór o
Palestynę, Warszawa 1983, s. 143.
[2] A. Chojnowski, J.
Tomaszewski, Izrael, Warszawa 2001, s. 166.
Jeśli chodzi o datę układu w Serves w pozycji J. Piotrowski, Spór o Palestynę, Warszawa 1983, s.143 spotkałem się z data 23 października
1956 r.
[3] Ibidem, s.167.
[4] P. Jonhson, Historia
Żydów, Kraków 1993, s. 569.
[5] A. Bukowska,
Palestyńczycy. Ich życie i walka, Warszawa 1978, s.132.
[6] A. Chojnowski, J.
Tomaszewski, op. cit., s.167.
[7] Ibidem, s.168.
[8] A. Bukowska, op. cit., s.
132.
[9] A. Chojnowski, J.
Tomaszewski, op. cit., s.168.
[10] A. Bukowska, op. cit., s.
132.
[11] A. Chojnowski, J.
Tomaszewski, op. cit., s.168. W pozycji A.
Bukowska, Palestyńczycy. Ich życie i walka, Warszawa 1978 znalazłem informacje, że wojska brytyjsko-francuskie
przerwały działania militarne 7 listopada natomiast izraelskie 9 listopada.
Podaje jednakże datę z pozycji
Chojnowskiego i Tomaszewskiego, gdyż jest nowszym spojrzeniem na tą
problematykę.
[12] Ibidem, s. 168-169.
[13] J. Piotrowski, op. cit.,
s. 145.
[14] A. Chojnowski, J.
Tomaszewski, op. cit., s.169-170.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz